«Дзурдзуки» яхача гIалгIай Тархьара-географически цхьанкхетаро истингаш тега а, цар тIа догамаш де а кхалнах Iомабарах йола курсаш дIайолаяьй. Истинг – фертахи, тханахи хьадеш хинна кIувсаш да, уж тегаш хиннача пхьараша къайлагIа бола къаман хоам бахьаш дола гIарчIож IотIадийхкад царна тIа. Цу кIувсаш тIа даь догамаш, дашха ховш болча наха Iодеша ховш хиннад ший кара уж тийгача пхьаро цу тIа дувцар. Тахан пIелгашца дагар балла мара бац цу тайпара нах.
Укх шера август бетта тIехьарча деношка кхайкам а баь конкурс яьяр «Дзурдзукаша» истинг хьатега Iомабала чам болча наха шоаех бола хоам а беш анкета кхоачаш долда аьнна. Иштта баьча хоржамах чакхяьнна 15 кхалсаг я таханарча дийнахьа из говзал Iомаеш къахьегаш. Укхаза дакъа лоацаш ба 15 шерагара 65 шерага кхаччалца ха йолаш бола гIалгIай кхалнах. «Дзурдзукаша» кхоачашъешйола «Орнамент — символ жизни. Возрождение войлочного искусства ингушей» яха проект паччахьа грантах кхоачашъеш я. Из чакхъяьлар бахьан долаш аьттув ба наьха из говзал караерзае а, тIехьагIа цох шоашта хIама хьаде а, сискал яа а, дезал кхаба а. Цу проекта кулгалхочо Дзовранаькъан Танзилас яхачох январь бетта цIаькха а конкурс хургья цар из говзал караерзае чам бола кхалнах дIаийбеш. ГIалгIашта юкъе хIама тегар кхалнаьха болх лоархIаш бале а, из болх Iомабеи, говзал караерзаеи чам болаш цу юкъе вала гIерташ цхьа маIа саг а хиннав. Бакъда, 15 кхалсага юкъе атта хургдоацандаь хIанзарчоа юстара висав из. Тегаш дола истингаш, тайп-тайпара догамаш, тегараш долаш да. ХIана аьлча, хьалха денз леладеш хинна наха довзаш дола истингел совгIа, халагIа долаш а, наха дага ца доагIаш а дукха да гIарчIожа догамаш. Цох дийцар тхона Дзовранаькъан Танзилас: «Оаха тхана тIа гIарчIож хьаде а цу тIа догамаш де а Iомабу кхалнах. Наха юкъе дукха дIа-хьа даьржа, довзаш дола истингаш, хетта ферташ а ю хьа. Цул совгIа хьадешше гIарчIож шийх фертах а доаллаш из истинг хьадергдолаш из болх а Iомабу оаха. Цу гIулакха лаьрхIа ГIаьбартой-Балкхарой мехкара говзанча я оаха йоалаяь, хургболча вай истинга пхьарашца къахьегаш. Цу балхах дика кхеташ, хьалха денз гIаьбартой къаьнарча динга гIолла дола гIарчIож хьадеш а, кхыдола догамаш деш а, тIаккха ший балхаш выставке увттадеш а дукха къахьегаш, лаьрххIа говзанча я Халилова Милана. ЦIихеза дизайнер, суртанча, ферта искусствах йола пхьар я из. Вайцига а ший выставка хьая чам болаш я из, вай кхалнах цу гIулакха сутарберзабар духьа. ХIанз дувцаш да тхо цунца из дош». Говзача пхьаро хьа мел хьехаш дола хIама цаI юкъагIа ца дуташ, шоашта ма могга хьаIомаду гIалгIай кхалнаха. Цхьаволчо сурташ доах, цхьаволчо видео тIа доаккх из диц ца далийта а, дикагIа дагалаца а. «Цо хьахьех малагIа оагIо мишта теркалъе еза, малагIа тхан тай мишта мичахьа озаде деза, из оаха деррига хьаIомаду. Ер курс чакхъяьлча, дIахо басараш мишта де деза хьахьехаргдолаш говзанча вехаргва оаха, цул тIехьагIа барзкъаш деш вола саг вехаргва, тIаккха теникаш а кхыдола кара хьаде йиш йолаш мел дола хIама хьаде ховш вола саг а вехаргва. Из оаха иштта лаьрхIад вай пхьараша, шоашта аттагIа, хозагIа, хьамсарагIа бола болх хоржаргболаш. ХIана аьлча, истингаш, кIувсаш, ферташ тега массане а чам хилац, цхьавар кхыдола хIама хозагIа хеташ, цунца товш хул. Оаха тхоашта хьалхашка оттадаь декхар да, вай базарашка, тикашка тханах яь хIама хургйолаш уж хьае вай кхалнах Iомабе. ХIана аьлча, чIоагIа гаьна дайнад вай тхана. Тха, атта а, унахцIена а, дарбане а да вайна ховш ма хиллара. Цу тханах хьаяь хIамаш Дала аьнна дале маьха атта хургйолаш къахьега уйла йолаш да тхо. Хьалха санна уж истингаш вай мехка дIа-хьа даржаргдолаш болх ба ер. Цунга гIолла наха уж дIадовзийта уйла я тха. Адам цец даллал дукха тайпара гIарчIож да вай къаман, — йоах дIахо Танзилас, шоаш дIаболабаьча балхах дег чура яьшаш. Проекта кулгалхочо хьаяхачох хIамаш хьае кхалнах Iомабенначул тIехьагIа, шу чакхдоаллаш ярмарка хургьйолаш я. «Оаха лерхI шоашта из говзал Iомаеш къахьийгача пхьарий хIамаш овттаерца йоккха выставка е. Цига наьха аьттув хургба цIенача тханах хьаяь хIамаш эца а, наха царех совгIаташ де а. ХIаьта шоаша дIаехкача хIамаех, дIахо цу говзал тIехьа шоашта къахьега а болх бе а эшаш йола инструменташ эца аьттув хургба кхалнаьха, — йоах Дзовранаькъан Танзилас. Ала деза еррига уж курсаш, хургбола пхьараш кийчбара гIулакх мах боацаш дIадодаш долга. ХIаьта хьехаш йола моттиг, вешта аьлча кIувсаш, истингаш тега пхьоале ГIалгIайчен керттерча шахьаре Магасе я. Цу гIулакха хьалха а байна из болх беш къахегаш болча «Дзурдзукий» яьттув балар лов тхона. ХIаьта тханах хьаяь хIама унахцIена йолга вай ховш да. Маьлехьа хила къаман духьа «Дзурдзукаша» хьега къа.
Матенаькъан Илез…